تحلیل میانجی، مدل‌سازی ریاضی، شاخص‌های برازش تأییدی، اصلاح مدل ذهنی: یک بازنگری انتقادی

عریضی, حمیدرضا

doi:10.22055/jiops.2022.38527.1242

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسنده

حمیدرضا عریضی

استاد گروه‌ روان‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

https://doi.org/10.22055/jiops.2022.38527.1242

چکیده

هدف مقاله حاضر بررسی ویژگی‌های محوری معادلات است که در هر تبدیلی از معادلات حفظ می‌شود. یکی از این ویژگی‌ها تقارن متغیرها در پژوهش‌های همبستگی کیفی معادلات هم‌ارز است. در این مقاله، نخست پژوهش‌های با دو متغیر شرح داده می‌شود و به تمایز بین مفهوم علیت در پژوهش‌های رابطه‌ای و نیز تمایز علیت در فرضیه‌های رابطه‌ای می‌پردازد. سپس، به متغیر سوم ارجاع داده می‌شود که معمولاً به نادرست تحت عنوان میانجی معرفی می‌شود. در این مقاله موضوع مدل‌های هم‌ارز در کاربرد تحلیل ساختارهای کواریانسی مورد بحث قرار گرفته است. پس از تشریح نقش معادلات در پژوهش‌های روان‌شناسی، رویکرد اکتشافی در آن معادلات مورد تأکید قرار داده شده است. نخست رویکرد معادله برآوردکننده کلی با ماتریس همبستگی مستقل که دارای دو نوع اندازه‌گیری برای هر آزمودنی می‌باشد، تشریح می‌شود که همبستگی‌ها به صورتی مورد ملاحظه قرار گرفته است که قبلاً پپ و ویتاکر و سوسیدل در معادلات دورانساز خود برای مدل‌های رگرسیون محدود و کامل ارائه کرده‌اند. معادله دوم به پژوهش کیوان‌آرا و همکاران (2016) مربوط می‌شود. این مقاله نشان داده است که پژوهشگران نمی‌توانند قبل از کاربرد داده‌ها در یکی از دو نوع طرح پژوهشی آن را مورد تأیید قرار دهند. این دو نوع طرح به‌ترتیب طرح طولی و آزمایشی می‌باشند. این مقاله همچنین نقش طرح‌های طولی را که به نام طرح‌های متقاطع تأخیری است مورد بحث قرار داده و توجه پژوهشگران را به ساخت فرضیه‌های تحلیل میانجی در پژوهش‌های ایرانی جلب کرده است که ویژگی‌های مجادله علمی را نداشته و از نوعی رویکرد خطابه‌ای سود می‌جوید. در این مقاله اشاره شده است که این روش نادرست ادامه سنت کاربرد آماره‌های اجتماعی از قبیل تحلیل رگرسیون گام به گام به جای آماره‌های تأییدی از قبیل رگرسیون سلسله‌مراتبی است. برخی از جنبه‌های فلسفه علم و بخصوص ابطال‌پذیری در مورد این فرضیه‌ها مورد بحث قرار گرفته است. در بخش پایانی مقاله قواعدی برای تولید مدل‌های هم‌ارز در تحلیل مسیر معرفی شده است و پیشنهاد می‌کند که در پژوهش‌های تحلیل میانجی در ایران این شکاف پر شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mediation Analysis, Mathematical Model Construction, Confirmatory Fit Indices, Improving Mental Model: A Critical Review

نویسنده [English]

Hamid Reza Oreyzi

Professor, Department of Psychology, Faculty of Education and Psychology, Isfahan University, Isfahan, Iran

چکیده [English]

The current paper aimed to investigate core equations properties that preserve in any transformation of equations. One of these characteristics is the symmetry of variables in correlational studies namely equivalent equations. In this paper, first two variables research and discrimination of causality in relationship research and of causality in relationship hypotheses were explained, then toward the third variable that we refer only to mediation, while it has two equivalent models. The issue of equivalent models in applications of covariance structure analysis also discussed. The author then describes the role of equations in psychological papers and emphasizes its exploratory approach. First, he mentions Savadkouhi et al. (2020) Generalized Estimating Equation approach with an independent correlation matrix treating the two records for each subject. The author showed that researchers couldn’t confirm equations before applying them to one of two research designs, namely longitudinal or experimental design. The first rows of the paper also emphasize the longitudinal design called cross-lagged panel Analysis that is now criticized by researchers but remain significant because of confirmation approaches in longitudinal research. The author discusses the causal Inference through experimental design and demand for using mediation analysis hypothesis construction in Iranian papers. The author believes that this continues the tradition of applying exploratory statistics such as stepwise regression analysis in place of confirmatory statistics such as hierarchical regression analysis. Some aspects of the philosophy of science especially refutability was discussed. In the last section, the author introduces some rules for generating equivalent path models, with suggestions to improve the status of mediation research in Iranian papers.

کلیدواژه‌ها [English]

Mediation analysis
mathematical model construction
confirmatory fit indices
mental model

مراجع

Amigo, S., Caselles, A., & Mico, J. C. (2008). A dynamic extraversion model. The brain's response to a single dose of a stimulant drug. British Journal of Mathematical and Statistical Psychology, 61(1), 211-231.

Barati, H., Oreyzi, H., & Shahir, E. (2020). Correlation of job characteristics with positive (optimism, vitality and positive affect) and negative (tension and impulsivity) components of psychological well-being among employees of Isfahan Gas Transmission Company. Journal of Health Promotion Management, 9(2), 67-80.

Goguen, J. (1999). Social and semiotic analyses for theorem prover user interface design 1. Formal Aspects of Computing, 11(3), 272-301.

Goldberg, A. E. (1995). Constructions: A construction grammar approach to argument structure. University of Chicago Press.

Grice, H. P. (1975). Logic and conversation. In Speech acts (pp. 41-58). Brill.

Hajrasouliha, M., & Oreyzi, H. R. (2014). The General factor of personality, sensitivity to reward and punishment and drug addiction. Reef Resources Assessment and Management Technical Paper RRAMT.

Hernán, M. A., Brumback, B. A., & Robins, J. M. (2002). Estimating the causal effect of zidovudine on CD4 count with a marginal structural model for repeated measures. Statistics in medicine, 21(12), 1689-1709.

Hofstadter, D. R., & Moser, D. J. (1989). To err is human; to study error-making is congnitive science.” Michigan Quarterly Review, 28(2), 185-215

Holland, J. H., Holyoak, K. J., Nisbett, R. E., & Thagard, P. R. (1986). Induction: Processes of interference, learning and discovery. Cambridge, MA: MITPress.

Holland, P. W. (1986). Statistics and causal inference. Journal of the American statistical Association, 81(396), 945-960.

Kahneman, D., Slovic, S. P., Slovic, P., & Tversky, A. (Eds.). (1982). Judgment under uncertainty: Heuristics and biases. Cambridge: Cambridge university press.

Keyvanara, M., Monadjemi, S. A., & Oreyzi, H. R. (2016). Analysis of the relevance between human brainresponse to stimulants and the consumers’personality. Advances in Cognitive Science, 18(1), 1-13.

King, G., Keohane, R. O., & Verba, S. (1994). Designing social inquiry. In Designing Social Inquiry. Princeton university press.

Kunda, Z. (1990). The case for motivated reasoning. Psychological Bulletin, 108(3), 480.

Lewis, D. (1973). Counterfactuals. Cambridge, Mass: Harvard University Press.

Oreyzi, H., & Barati, H. (2020). The role of work lifespan positive emotions in determining job satisfaction considering cognitive-motivational mediators: A longitudinal study. Industrial and Organizational Psychology Studies, 7(1), 1-26.

Oreyzi, H. R., & Ejei, A. (2018). A Study of the Fear of Assessment as a Mediator in the Relationship between the Role Breadth and Organizational Structure with the Strategic Effectiveness. Journal of Psychology, 1(85), 34-49. (Persian)

Pepe, M. S., Whitaker, R. C., & Seidel, K. (1999). Estimating and comparing univariate associations with application to the prediction of adult obesity. Statistics in Medicine, 18(2), 163-173.

Savadkouhi, S., Oreyzi Samani, H. R., & Asgari, K. (2020). Investigating the relationship between civility, respect and enhancement relationship with relational energy: the mediating role of the climate of trust and respect. Research in Cognitive and Behavioral Sciences, 10(1), 1-20.

Schluchter, M. D. (2008). Flexible approaches to computing mediated effects in generalized linear models: generalized estimating equations and bootstrapping. Multivariate Behavioral Research, 43(2), 268-288.

Stelzl, I. (1986). Changing a causal hypothesis without changing the fit: Some rules for generating equivalent path models. Multivariate Behavioral Research, 21(3), 309-331.

مطالعات روانشناسی صنعتی و سازمانی

تحلیل میانجی، مدل‌سازی ریاضی، شاخص‌های برازش تأییدی، اصلاح مدل ذهنی: یک بازنگری انتقادی

مراجع

مراجع

دوره 8، شماره 2
دی 1400
صفحه 275-294

تحلیل میانجی، مدل‌سازی ریاضی، شاخص‌های برازش تأییدی، اصلاح مدل ذهنی: یک بازنگری انتقادی

مراجع

مراجع

دوره 8، شماره 2دی 1400صفحه 275-294

دوره 8، شماره 2
دی 1400
صفحه 275-294